Dit is de eerste episode van onze reeks waarin we erotica-auteurs coachen om nog betere verhalen te schrijven. Lees hier meer over dit initiatief: ‘Zin’.

Één van de belangrijkste – zo niet het belangrijkste – principe bij het schrijven van een verhaal, een boek, of een short story is het principe ‘show, don’t tell’. Maar wat is dat nou eigenlijk? Hoe voorkom je dat je gaat ‘vertellen’, in plaats van ‘laten zien’. Moet je echt alles laten ‘zien’, of is het okay om soms iets te ‘vertellen’? En waar moet je op letten bij dit principe in erotische verhalen?

‘Show, don’t tell’: Wat wordt daarmee bedoeld?

Met het principe ‘show, don’t tell’ wordt bedoeld dat je als schrijver de lezer geen conclusies moet voorschotelen, maar feiten op basis waarvan de lezer zelf een conclusie kan trekken. Het makkelijkst is dat weer te geven met een voorbeeld:

Telling/vertellen: ‘Zijn arm jeukt‘

Laten zien / showing: ‘Hij krabt aan zijn arm‘.

In het voorbeeld ‘zijn arm jeukt’, geeft de schrijver een niet zo’n beeldende zin. De lezer kan zich niet inleven in de situatie. De lezer moet maar aannemen dat het zo is. Het is als een docent die je vertelt wat jij moet denken. Terwijl in het voorbeeld ‘hij krabt aan zijn arm’, je de lezer aan het denken zet. De lezer wordt betrokken bij het verhaal en moet zelf conclusies trekken. De lezer ‘ziet’ dat hij aan zijn arm krabt en trekt dan zelf de conclusie dat zijn arm dan wel zal jeuken.

Waarom is ‘show, don’t tell zo lastig?

Veel schrijvers – ik ook – hebben moeite met het principe van laten zien, in plaats van vertellen. Je hebt als schrijver de neiging om dingen direct te benoemen. ‘Hij was groot’, ‘Ze was beeldschoon’, ‘Ze waren verliefd’, ‘het was slecht weer’. Toch is het voor de lezer erg oninteressant om te lezen. Die moet maar aannemen dat het zo is. Wat versta je onder ‘beeldschoon’? Wanneer is het ‘slecht weer’?

Daarom moet je je als schrijver – bijna geforceerd – in een stand zetten, waarbij je niet direct zegt wat je in je hoofd hebt. De lezer moet voor zich kunnen zien wat er gebeurt, hoe iemand er uit ziet, of welke emotie iemand heeft. Alsof het op toneel kan worden uitgebeeld. Als de lezer kan zien dat de regen tegen de ramen slaat en dat de kleren van de hoofdpersoon langzaam doorweekt raken, dan snapt de lezer dat het hondenweer is. De scene gaat leven en de lezer voelt zich meer betrokken bij het verhaal.

Hoe doe je dat?

Als je een tekst hebt geschreven, vraag je dan bij elke zin die je schrijft af ‘waaruit blijkt dat?’ Of, ‘wat is hiervoor het bewijs?’ Dat is niet altijd makkelijk, maar het kan vrijwel altijd. In plaats van een conclusie voorschotelen, kun je beter een beeld geven. Vaak betekent dit dat je wat meer tekst nodig hebt, waarin je wat meer uitweidt over een situatie, een persoon, of een emotie. In plaats van één zin waarin je iets vertelt, kun je een alinea of een dialoog gebruiken om datzelfde meer levendig te vertellen.

Breng in die alinea je verhaal tot leven met details, die concreet zijn en levendig. Gebruik actieve (werk)woorden en zoom in op iets kleins dat exemplarisch is voor wat je wilt zeggen. Gebruik daarbij alle zintuigen (wat is de textuur, hoe ruikt het, hoe ziet het er uit, welke geluiden zijn er).

Bijvoorbeeld:

Tell: ‘Annemarie was een mooie vrouw.’

Show: ‘Annemarie had rode gekrulde haren, die tot ver over haar schouders vielen. Haar sproetjes gaven haar iets meisjesachtigs. Als ze langsliep, kon de subtiele geur van haar parfum je niet ontgaan.‘

Tell: ‘Wouter was een arrogante zakenman.’

Show: ‘Wouter parkeerde zijn Mercedes C-klasse op de voor hem gereserveerde parkeerplaats. Wat magazijnmedewerkers die voor het pand stonden, gingen staan en begroetten hun baas met een bijna onderdanig hoofdknikje.‘

De truc van show, don’t tell is dat de lezer zelf de bijbehorende emotie of betekenis van een getoonde situatie kan invullen, zonder dat je het bij de naam noemt. En – nogmaals – vraag je telkens af ‘wat is hiervan het bewijs?’

Gebruik van dialoog om te laten zien

Sommige dingen zijn best lastig om te laten zien. Of het zou veel te veel tekst innemen. Bijvoorbeeld emoties, of een zonsondergang. Een goed geschreven dialoog kan dan uitkomst bieden.

Tell: ‘Jos was een sloddervos en zijn kamer was een zooitje.‘

Show: “Waar liggen die papieren?”, vroeg Annemarie. “Ze moeten daar ergens liggen, onder die pizzadoos op tafel”, zei Henk. “Gadver, is dat een sok in de pizzadoos?”

Door het beeld te schetsen, kan de lezer zelf in vullen dat Henk een sloddervos is en dat zijn kamer een puinhoop is. Het prikkelt de fantasie van de lezer. Hetzelfde kun je doen om emoties weer te geven.

Tell: ‘Annemarie was erg boos.’

Show: “Wat ben je toch een ongelofelijke eikel!”, zei Annemarie.

Moet je altijd alles laten zien?

Het is niet altijd nodig om alles te laten zien. Alleen die zaken die van belang zijn voor het verhaal moet je laten zien. Als je personage bijvoorbeeld achternagezeten wordt door een hond over de Herengracht in Amsterdam, dan is het wel van belang om de angstige persoon en de woeste hond te laten zien, maar niet per sé de architectuur van de herenhuizen, of de merken van de geparkeerde auto’s langs de gracht. Als de details niet belangrijk zijn voor je verhaal, kun je ze gewoon vertellen.

En hoe zit dat met erotische verhalen?

Ook voor erotica is het altijd beter om dingen te laten zien in plaats van de te vertellen. Schrijf dus niet ‘Annemarie was geil’, maar laat dat zien aan haar gedrag. Zeg niet ‘de kelder van zijn huis was ingericht als een SM dungeon’, maar beschrijf de meubels en de attributen, de geur van leer en de geluiden van de kettingen.

Overdrijf niet. Laten zien wil niet zeggen dat je bloemrijke lange zinnen moet gebruiken. Gebruik concrete details die hinten naar iets groters. Bedenk wat uitzonderlijk is en dus het noemen waard. Als je wilt laten zien dat iemand mooi is (of lelijk), bedenk dan een detail dat dat benadrukt. Benoem alleen details die daartoe bijdragen.

De opdracht

Lees de volgende alinea. Alle zinnen zijn vertelt. Bedenk bij elke zin hoe je hetzelfde kunt laten zien en maak daardoor het onderstaande verhaal meer levendig.

‘Margreeth was nerveus, want ze was laat voor haar afspraak. Ivo was een grote knappe man, die erg overheersend overkwam. Dat maakte Margreeth nog meer onzeker. De kamer waarin hij haar ontving was steriel en sfeerloos. Ivo vond Margreeth erg sexy en aantrekkelijk. Hij wilde haar maar wat graag bezitten. Hij stelde haar gerust en Margreeth voelde zich langzaam op haar gemak. Ze deed haar jurk uit zodat haar sexy lingerie zichtbaar werd.‘

Alle deelnemers die zich hebben opgegeven voor ‘Zin’, krijgen en email met nadere instructies. Heb je je opgegeven, maar geen mail ontvangen? Kijk dan in je ‘ongewenste mail’ (spam), of neem contact met ons op. Wil je ook meedoen, kijk dan op deze pagina voor meer informatie.