Het verschil tussen gender, oriëntatie en geslacht

HEMA laat vandaag weten dat ze stoppen met meisjes- en jongenskleding. In plaats daarvan hebben ze alleen nog genderneutrale ‘kids’ kleding. De NS spreekt mensen op het station niet meer aan met “dames en heren”, maar met “beste reiziger”. Al enige tijd is er een soort sluimerende genderdiscussie gaande. Maar waar gaat die discussie nu eigenlijk over en waarom is het belangrijk (of juist niet)?

Definities

De hele genderdiscussie is niet zwart-wit. Of, om in de terminologie te blijven, niet binair. Er is een hardnekkig misverstand dat deze discussie zou gaan om de aanduiding ‘man’ versus ‘vrouw’ op te heffen, omdat sommige mensen zich niet kunnen identificeren met een van deze twee aanduidingen. Dat is maar een deel van de best wel complexe materie. Voor het grootste deel van de mensen is het allemaal erg vanzelfsprekend. Je bent man, of je bent vrouw. Maar sommige mensen hebben moeite met deze tweedeling.

Geslacht

Als we het hebben over geslacht, dan bedoelen we het biologische geslacht met de uiterlijke geslachtskenmerken die horen bij man of vrouw. Als je vrouw bent heb je borsten en een vagina, en als man heb je een penis en gezichtsbeharing. Dat idee.

Vrijwel alle levende organismen op aarde hebben deze tweedeling, die nodig is voor geslachtelijke voortplanting. Bij gewervelde dieren komt dit tot uiting in geslachtskenmerken, hormonen en genetische samenstelling. Soms treden echter genetische afwijkingen op, die er voor kunnen zorgen dat een lichaam zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken vertoont. Dat heet intersekse. Baby’s met dergelijke condities (0,15% tot 0,20% van alle babies hebben deze ‘afwijking’) worden getest op het genetische geslacht. Ook bij sportwedstrijden wordt dit gedaan. In het dagelijkse leven kijken we vaak alleen naar uiterlijke kenmerken (baardgroei, borsten, houding, gedrag).

Mensen met een intersekse conditie hebben meestal afwijkende geslachtschromosomen. Soms is er maar 1 X-chromosoom aanwezig; dergelijke mensen zien er uit als vrouw (syndroom van Turner). Soms zijn er naast een Y-chromosoom meer dan één X-chromosoom aanwezig: XXY of XXXY (syndroom van Klinefelter). Er zijn individuen met XY die de gevoeligheid voor testosteron missen en uiterlijk op vrouwen lijken (androgeenongevoeligheidssyndroom). Ook XYY en XYYY komt voor. Dit zijn individuen die er als mannen uitzien.

Geslacht is dus niet een kwestie van man vrouw, maar het is een geleidende schaal met man en vrouw als twee uitersten en oneindig veel varianten daar tussenin.

Gender

De term gender, die steeds vaker wordt gebruikt, is ook niet geheel eenduidig. Bij gender kan het gaan om een identiteitsaspect, maar ook om de manier waarop je je geslacht uitdraagt.

Bij gender gaat het om de (traditionele) rolverdeling die er is tussen mannen en vrouwen, als het gaat om kleding, toegang tot sport of de arbeidsmarkt, de zorg voor kinderen, etc. Voor de meeste mensen past die rolverdeling bij het biologische geslacht dat ze hebben. Maar sommige mensen identificeren zich liever met iemand van de andere sekse (biologische geslacht) of ze identificeren zich deels als man en deels als vrouw (genderqueer).

Gender wordt daarom ookwel met feminisme in verband gebracht, of met de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. De theorie dat mannen en vrouwen nu eenmaal biologisch van elkaar verschillen, wordt hiermee ter discussie gesteld.

Voor sommige mensen is gender niet alleen een kwestie van identificatie, maar ook een vorm van expressie. Gedraag je je mannelijk (masculien) of vrouwelijk (feminien), of iets daartussen (androgyn)?

Oriëntatie

De hele discussie wordt nog eens extra gecompliceerd, als we ook de seksuele oriëntatie daarin meenemen. Want in een wereld die bestaat uit mannen en vrouwen die voor het nageslacht moeten zorgen, is heteroseksualiteit de norm. Net als bij geslacht en gender is ook dit niet zo binair als we denken. Als heteroseksuele en homoseksuele oriëntatie de twee uitersten zouden zijn, dan zit daar tussenin nog biseksualiteit (seksueel/romantisch aangetrokken voelen tot beide geslachten). In sommige culturen wordt de mate van heteroseksualiteit uitgedrukt in een percentage (“ik ben ongeveer 85% hetero”).

Om de dingen nog wat complexer te maken bestaat dat continuüm van oriëntatie ook nog uit mensen die a-seksueel zijn (zich niet seksueel aangetrokken voelen tot wie dan ook) en pan-seksuelen (zich aangetrokken voelen tot mensen, ongeacht hun geslacht of gender).

Waarom genderneutraal?

Het lijkt er soms op dat mensen die zich niet in de tweedeling man-vrouw kunnen voelen in de minderheid zijn. Maar is dat ook zo? In de documentairereeks ‘GESLACHT‘ van Ryanne van Dorst (Ella Bandita) werd duidelijk dat dit onderscheid voor meer mensen tot verwarring leidt dan je wellicht denkt.

Als we iedereen de gelegenheid willen bieden om te zijn wie je bent, of wat past bij hoe je je voelt, dan moeten we ook iedereen de mogelijkheid bieden om keuzes te maken in kleding(winkel), speelgoed, sport, of tijdschriften.

Nadenken over aanspreekvorm is ook een stap in de goede richting. Toch is dat nog niet zo makkelijk. Want hoe spreek je iemand genderneutraal aan? Welk woord past in de zin “is Herman er vandaag ook? Ik heb … nog niet gezien.” Zet je hem of haar op de puntjes? Voor de meeste mensen is dat geen issue, maar voor mensen die ergens zweven in de fluïditeit tussen man en vrouw kan dat er wel degelijk toe doen. Belangrijk is daarom om aan deze mensen te vragen wat zij prettig vinden. Sommige genderqueers of androgynen willen juist aangesproken worden als hij of zij, ondanks dat dit een andere vorm kan zijn dan hun biologische geslacht.

Steeds meer pedagogen denken dat je een kind meer keuzevrijheid geeft als je dat kind genderneutraal opvoedt. Het SIRE spotje waarin de overheid juist opriep om ’typisch jongensgedrag’ (ravotten) bij jongens te stimuleren, stuitte daarom op veel verzet. “Iemand heeft ‘kinderen’ verkeerd gespeld”, was de reactie. Toch gaat het in de hele genderdiscussie juist om ‘zijn wie je wilt’. Of dat nu typisch man of typisch vrouw is. Ongeacht je biologische geslacht.

Like?

[#0 / Avg 0]