Een van mijn eerste vriendinnetjes deed het. Zij gebruikte periodieke onthouding als voorbehoedsmiddel. Ik was sceptisch. Het laatste dat ik wilde was een kind bij haar maken om nog maar te zwijgen over SOA’s en SOI’s. Toch werkte het wonderbaarlijk.

Hormonale voorbehoedsmiddelen

Voorbehoedsmiddelen als ‘de pil’ werken op basis van hormonen die de eisprong beïnvloeden. De hormonen in de pil blokkeren de afgifte van de natuurlijke hormonen in de hypofyse (het hersenaanhangsel) die nodig zijn om de eierstokken te stimuleren een rijpe eicel te produceren. Dat betekent dus dat er geen eitje meer vrijkomt en er daardoor ook geen bevruchting kan plaatsvinden. Hoewel de pil de laatste decennia flink is verbeterd, ondervinden sommige vrouwen bijwerkingen door het nemen van de pil. Zo kunnen borsten gevoeliger worden, je kunt vocht vasthouden, gewichtstoename hebben, en soms kan de zin in seks minder zijn of kan seks zelfs pijnlijk worden. Ook hebben vrouwen die de pil slikken een verhoogde kans op hart- en vaatziekten en borstkanker.

Voor veel vrouwen wegen deze ongemakken en (mogelijke) bijwerkingen ruimschoots op tegen de voordelen: een regelmatige cyclus, minder menstruatiepijn en een minimale kans op zwangerschap. Maar voor een beperkt aantal vrouwen is dit reden genoeg om geen zogenaamde combinatiepreparaten te slikken, te implanteren, injecteren of in te laten brengen. Ook kan religie een reden zijn om geen anti-conceptie te willen gebruiken.

Natuurlijk kun je met hulp van je huisarts proberen een pil te zoeken die het beste werkt voor jou. Eentje waarbij de bijwerkingen minimaal zijn. Maar je kunt ook een eeuwenoude methode toepassen. Net zoals mijn vriendinnetje destijds. Je kunt periodieke onthouding en/of de ‘voor-het-zingen-de-kerk-uit’ (coïtus interruptus) methode toepassen.

Controversieel

Periodieke onthouding en vroegtijdig terugtrekken zijn twee anticonceptiemethoden die behoorlijk controversieel zijn. Dat komt vooral omdat ze nogal wat vragen van de personen die het toepassen (zowel van de vrouw, als van de man). Als beide personen er niet heel veel moeite in stoppen om het te laten werken, dan is de kans dat het mis gaat behoorlijk groot en ligt een zwangerschap op de loer.

Het vriendinnetje waarover ik het had, leed niet alleen aan een aantal bijwerkingen als gevolg van de pil, maar ze was ook nog eens een soort van allergisch voor latex. Daardoor had ze stelselmatig jeuk als ze (we) seks hadden gehad met een condoom. Voordat we de condooms voorgoed afzworen, hebben we onszelf laten testen en we bleken beiden geen nare ziektes te hebben. Een SOA of SOI was daardoor geen risico meer voor ons. Babies daarentegen wel.

Periodieke onthouding

Het uitgangspunt bij periodieke onthouding is dat je weet wanneer de vrouw een eisprong heeft en wanneer ze dus vruchtbaar is (en wanneer niet). Door geen geslachtsgemeenschap te hebben tijdens de vruchtbare periode (of om in die periode een condoom te gebruiken of coïtus interruptus toe te passen), voorkom je een ongewenste zwangerschap. Bij paren die deze methode correct toepassen is de kans op een zwangerschap 0,4%. Dat is ongeveer even betrouwbaar als de pil (0,3%) en zelfs betrouwbaarder dan een condoom (omdat daar een kans is op scheuren of afglijden, is de kans op zwangerschap 2% tot 28%).

De kalendermethode is redelijk onbetrouwbaar wanneer een vrouw geen menstruatiecyclus heeft als een Zwitsers uurwerk. Jonge vrouwen hebben vaak een onregelmatige cyclus. Daarom zijn er allerlei hulpmiddelen te koop die kunnen helpen om vast te stellen of de vrouw vruchtbaar is of niet. Deze hulpmiddelen meten de lichaamstemperatuur, ochtendurine of speeksel om vast te stellen wat de vruchtbare en onvruchtbare dagen zijn.

Bij vruchtbare vrouwen komt er één keer per maand een eicel vrij (ovulatie). Die eicel ‘leeft’ slechts één dag. Ongeveer 14 dagen na deze eisprong breekt de binnenlaag van de baarmoeder af (gevolg: menstruatie). Als je het moment van de ovulatie precies zou weten, zou je een dag of vijf van voor de ovulatie geen gemeenschap moeten hebben (omdat zaadcellen een dag of vijf in het lichaam kunnen leven) en een dag na de ovulatie (omdat de eicel 1 dag leeft). Alle andere dagen van de maand zijn dan dus veilig.

Sommige vrouwen zeggen te kunnen voelen wanneer de ovulatie plaatsvindt. Ze ervaren dan een steek in de zij (nabij de nieren) en voelen zich dan ook sneller opgewonden en nat. Mijn vriendinnetje zei dat ook te kunnen voelen. Zij gebruikte dan ook een thermometer en een speekseltest (de zogenaamde ‘varen’ test) om vast te stellen of ze vruchtbaar was. Verder kon zij voelen aan de stand van haar baarmoeder of ze in de gevarenzone zat. Veel van deze methodes worden gebruikt door vrouwen die graag zwanger willen worden, maar je kunt ze dus ook gebruiken in het tegenovergestelde geval.

Coïtus interruptus

Bij de seksuele voorlichting op school hadden we geleerd dat je zwanger kunt worden van voorvocht. Ons was op het hart gedrukt dat zelfs als je vroegtijdig zou terugtrekken, er een grote kans was op zwangerschap, omdat het vocht dat tijdens het neuken vrijkomt uit de penis al levende zwemmertjes bevat. Toch gebruikten mijn vriendin en ik deze methode naast (of boven op) de periodieke onthouding om de kans op zwangerschap verder te verkleinen. Ik trok vroeger terug en kwam dan klaar op haar buik, billen of borsten (wat eigenlijk best wel geil en intiem was).

Ik verdiepte me in het vroegtijdig terugtrekken, omdat ik me afvroeg wat er nu precies waar was van wat ik op school had geleerd. Tot dat moment stond het voor mij een beetje gelijk met de mythe dat uitspoelen met cola zwangerschap kon voorkomen. Vrouwen die deze methode gebruikten waren toch vooral naïef en dom? Dat bleek een onjuiste veronderstelling.

Tijdens het neuken maakt een vrouw slijm aan in de klieren van Bartholin. Dat slijm is het natte vocht als je opgewonden bent. De man heeft soortgelijke klieren, maar die noemen we de klieren van Cowper. Ook deze klieren maken een natuurlijk glijmiddel, dat bovendien de achtergebleven urine in de urinebuis neutraliseert (want urine is dodelijk voor zaadcellen). Dat is het zogenaamde voorvocht. Als een man klaarkomt (ejaculeert) komt er sperma uit de penis, dat voor minder dan 1% uit zaadcellen bestaat. De rest is vocht uit de prostaat en vocht uit de zaadblaasjes. De zaadcellen zwemmen via de baarmoedermond waar ze in een eileider een eicel kunnen bevruchten (als die er toevallig is). De rest van de zaadcellen sterven. Ook de zaadcellen die zijn achtergebleven in de urinebuis van de man leggen snel daarna het loodje, zeker wanneer de man plast na de zaadlozing.

Voorvocht bestaat dus uitsluitend uit slijm uit de klieren van Cowper, tenzij er toevallig nog wat levende zaadcellen zijn achtergebleven in de urinebuis van een eerdere zaadlozing. En zelfs als dat zo is, dan nog zijn dat er zo weinig, dat de kans dat die het levend naar het eitje halen uiterst klein is. Een man kan voorkomen dat er zaadcellen achterblijven, door na elke zaadlozing te plassen en de penis te wassen. Dat het toch vaak mis gaat bij stellen die deze methode gebruiken, komt omdat mannen soms net niet op tijd terugtrekken, simpelweg omdat ze hun orgasme niet op tijd aan voelen komen. Wat oudere mannen hebben in het algemeen wat meer controle over hun zaadlozing dan jongens.

Gecalculeerd risico of onbesuisd?

Ja, het vroegtijdig terugtrekken en de periodieke onthouding zijn riskant, als je er niet voor de volle 100% met je gedachten bij bent. Daarom is het niet geschikt voor iedereen (man of vrouw). Als je als vrouw moeite hebt om nauwkeurig vast te stellen wanneer je ovuleert, dan zijn deze methodes niets voor jou. Als je als man weleens te vroeg klaarkomt, dan kun je beter niet aan coïtus interruptus beginnen.

Maar mits correct en verstandig toegepast, zijn deze methodes niet per sé minder effectief tegen zwangerschap dan andere middelen, zoals condooms, een pessarium of een ring met zaaddodende pasta. Het staat of valt met de discipline om vast te stellen wanneer de vrouw vruchtbaar is en met de discipline om vroegtijdig terug te trekken.

Tips

Ik ben geen groot voorstander van deze methodes. Toen mijn vriendinnetje en ik het toepasten, voelde het toch een beetje als Russisch roulette. Maar als je deze methode wilt toepassen, om welke reden dan ook, hou dan het volgende in de gaten:

1. 

   Luister naar Joda: “There is no try. You do, or you don’t”. Als je deze methode toe wilt passen, ga er dan helemaal voor en niet een beetje half.
2. Combineer verschillende methodes om vast te stellen of je vruchtbaar bent, zoals de temperatuur- en de speekselmethode. Hou ook een kalender bij.
3. Overweeg een condoom te gebruiken in de vruchtbare periode.
4. Mannen: ga plassen na elke zaadlozing en was je piemel met water en zeep (goed naspoelen).
5. Bij twijfel: neem een morning after pil.
6. Periodieke onthouding en coïtus interruptus zijn alleen geschikt als anticonceptiemiddel (voorkomen van zwangerschap). Ze zijn niet geschikt om te voorkomen dat je een SOA of een SOI oploopt! Daarom zijn deze methodes vooral geschikt voor mensen in een langdurige relatie (waarbij een mogelijke zwangerschap geen onoverkomenlijk bezwaar is).

Of, zoals Herman Finkers ooit zei:

Dankzij onze kennis omtrent de maandelijkse cyclus kunnen we gebruik maken van periodieke onthouding als anti-conceptie. Periodieke onthouding als anti-conceptie wil wel mits men aan 3 zeer strenge voorwaarden voldoen.
1. De vrouw moet een zeer regelmatige cyclus hebben.
2. Je moet goed kunnen rekenen.
3. En je moet gek zijn met kinderen