Er wordt op internet veel gewaarschuwd voor het ingrediënt glycerine in glijmiddel. Het zou een schimmelinfectie kunnen veroorzaken. Het lijkt er echter op dat veel blogs elkaar op dit punt simpelweg napraten. Daardoor rees op de redactie van NBRplaza de vraag: is glycerine in glijmiddel nou schadelijk of niet? Wij zochten het tot op de bodem voor je uit!

Wat is glycerine?

Glycerol of glycerine is een organische verbinding. Het is een alcohol en komt voor als een viskeuze kleurloze vloeistof met een zoete smaak. Glycerine is doorgaans een mengsel van 80% glycerol en 20% water. Het ontstaat door plantaardige of dierlijke vetzuren met ethanol te laten verbinden. Het komt van nature voor in het menselijk lichaam.

Door de viscositeit is het uitermate geschikt om vloeistoffen ‘dikker’ te maken. Daardoor wordt het gebruikt in medische preparaten om een vergladdend of verzachtend effect te bereiken, bijvoorbeeld in hoestdranken en zetpillen. Glycerol wordt als vochtvasthoudend middel gebruikt in cosmetica, bijvoorbeeld tandpasta, mondwaters, shampoo, handcrème en zeep. In levensmiddelen wordt het wel als zoetmaker gebruikt, bijvoorbeeld in margarine, snoep of gebak (herkenbaar als E422).

Een van de eigenschappen van glycerine is dat het vocht aantrekt en vasthoudt. Daarom wordt het vaak gebruikt in vochtinbrengende crèmes, bijvoorbeeld voor huid-, haar, of gezichtsverzorging. Als je het op de huid smeert, dan trekt het vocht uit de omgeving aan en zo zal het je huid hydrateren. Dit proces heet osmose. Alleen als de lucht droger is dan de vochtigheid van je huid (of haar), dan zal het een omgekeerde werking hebben (het onttrekt dan juist vocht uit je huid en geeft het af aan de lucht), maar dat komt vrijwel nooit voor.

Glijmiddel op waterbasis bevat bijna altijd glycerine, omdat het het water ‘dikker’ maakt. Daardoor voelt het glad aan en werkt het als een soort kussentje dat de wrijving vermindert.

Osmolariteit?

Toch zou je je kunnen afvragen wat er gebeurt als je een glijmiddel met een hoge concentratie glycerine in de vagina komt. Zou het in dat geval kunnen gebeuren dat de glycerine vocht aan de cellen van de vaginawand onttrekt? In theorie zouden de cellen dan kunnen uitdrogen en kapot kunnen gaan, waardoor je gemakkelijker een infectie zou kunnen oplopen.

Idealiter zou een glijmiddel dezelfde osmolariteit moeten hebben dan de cellen van het menselijk lichaam. In dat geval werkt het niet hydraterend en onttrekt het ook geen vocht. Dat zou neerkomen op een osmolariteit van 285-295 mOsm/kg⁴.  Bekend is dat bepaalde stoffen, zoals ureum, de osmolariteit versterken. Voor vochtinbrengende crèmes is dat goed, want dan wordt er meer vocht uit de lucht aangetrokken en aan de huid afgegeven. Maar wat doet dit in een vagina? Volgens BadVibes, zouden we glijmiddel met een hoge osmolariteit moeten weren. Ze baseren dat op een onderzoek dat vraagtekens stelt bij de veiligheid van glijmiddel met een hogere osmolariteit dan die van het menselijk lichaam. Vooral glijmiddel met het petrochemische ingrediënt propyleen glycol zou dit effect hebben. Slechts weinig glijmiddelen zijn echter getest op osmolariteit, dus meestal weet je niet wat de concentratie glycerine is en nog vaker heb je geen idee wat voor soort glycerine gebruikt is.

Het effect van uitdroging en beschadiging van de cellen van de vaginawand is echter nooit aangetoond en al evenmin een verband met een verhoogd risico op (schimmel) infecties. Het blijft bij ‘vermoedens’ en ‘mogelijke effecten’. Ik kan daar alleen tegenover stellen dat een bevriende medisch analist het vrij onwaarschijnlijk acht dat dit met commercieel verkrijgbare glijmiddelen op waterbasis het geval zal zijn, omdat de concentraties glycerine daarvoor meestal te laag zullen zijn. Maar zelfs producten waarvan bekend is dat ze een hoge concentratie glycerine bevatten (zoals KY Jelly, ’s werelds meest verkochte glijmiddel), is nooit aangetoond dat een substantieel percentage gebruikers er schimmelinfectie van heeft gekregen.

Tijdens een meeting van de VN in 2016 is uitvoerig gesproken over dit onderwerp. Je kunt dat nalezen in dit rapport van de VN. De VN doet daarin aanbevelingen over de osmolariteit van glijmiddel.

Is glycerine nu veilig of niet?

Volgens de Europese Cosmeticaverordening (1223/2009/EG) en de Warenwet mag een product zoveel glycerol bevatten als nodig is. Er zit geen maximum aan omdat de chemische stof niet gevaarlijk is. Maar hoe zit dat met glijmiddel?

The Kinsey Institute for Research in Sex, Gender, and Reproduction, vindt dat er (vrij vertaald) veel onzin wordt geschreven over glycerine in glijmiddel. De meeste commerciële glijmiddelen bevatten glycerine en de meeste vrouwen die het gebruiken zullen dat zonder problemen kunnen doen. “Als vrouwen een blaasontsteking oplopen, komt dat vaak omdat ze seksueel actief zijn, of dat nou met of zonder glijmiddel is”, zegt Debby Herbenick van The Kinsey Institute. Het advies is om na seks altijd even te gaan plassen om de urineweg ‘schoon te plassen’. Sterker nog, als je vaak last hebt van een blaasontsteking, dan kan een glijmiddel helpen om dat tegen te houden, juist vanwege de eigenschap dat het voorkomt dat de huid geïrriteerd raakt.

Herbenick voegt daar aan toe dat vrouwen vooral een schimmelinfectie oplopen van bepaalde vormen van seks. Als voorbeeld noemt ze orale seks. Bacteriën en suikers in het speeksel van de partner kunnen een schimmelinfectie veroorzaken. Maar ook als een vrouw eerst orale seks beoefent op een man en hij haar daarna penetreert (lees: eerst pijpen en daarna neuken), of wanneer ze haar vingers bevochtigd met haar eigen speeksel voor het masturberen, dan kan ook haar eigen speeksel een schimmelinfectie veroorzaken.

De redenatie dat glycerine een schimmelinfectie kan veroorzaken is vaak gebaseerd op de zoete smaak van glycerine en het feit dat het een suikeralcohol is. Suiker voedt de schimmels die de infectie veroorzaken. Klinkt logisch. AstroGlide, een fabrikant van glijmiddel zegt van niet. Glycerine is helemaal geen suiker, maar een (suiker) alcohol. Schimmels voeden zich wel op suiker, maar niet op een alcohol. Glycerine kan door het lichaam omgezet worden in een suiker, maar alleen als je het opeet. Ergo: glycerine is volledig veilig en kan geen schimmelinfectie veroorzaken, aldus AstroGlide.

Ook Asha International, leverancier van Beppy en Heroes glijmiddel, laat via mail weten dat reacties op glycerine extreem zeldzaam zijn. “Wetenschappelijk is er geen eenduidige, sluitende, reproduceerbare onderbouwing, dat glycerine in deze samenstelling en receptuur van het glijmiddel, niet goed zouden zijn bij vaginaal gebruik. De dosering in Beppy Comfort gel is tot het minimum beperkt. Degenen die het tegendeel beweren komen met matige tot slechte onderbouwing, over het algemeen, niet op basis van degelijk, uitgebreid wetenschappelijk onderzoek.”

Het hoofd R&D van United Consortium, de fabrikant van onder andere System Jo, heeft ook geen bewijs kunnen vinden voor de relatie tussen glycerine en schimmelinfecties. “Je zou verwachten dat als er een causaal verband zou zijn tussen die twee, het probleem veel vaker voor zou komen”, laat hij ons per email weten.

Wat veroorzaakt dan wel een schimmelinfectie?

Vaginale schimmelinfectie wordt veroorzaakt door candida bacteriën, die samen met wat andere bacteriën gewoon voor komen in de vagina. Soms vermenigvuldigen deze bacteriën zich plotseling. Dat komt vaak door een verandering in je vagina. Meestal is dat een verandering in de zuurgraad (pH-waarde), temperatuur, suikerniveau, hormonale schommelingen, of een verstoring van de bacteriële balans.  Dat wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door:

• Geneesmiddelengebruik: slik je antibiotica?
• Kleding: onderbroekjes gedragen van niet absorberend materiaal?
• Chemicaliën: te grondig gereinigd met zeep, of deodorant gebruikt?
• Condooms: condooms gebruikt met antibacteriële werking?
• Verandering in je hormonen: ben je zwanger, gebruik je een andere pil, of geneesmiddelen die hormonen bevatten?
• Wondjes: wondjes kunnen ontstaat door wrijving. Dit kun je voorkomen door glijmiddel te gebruiken (in dit geval voorkomt glijmiddel dus juist dat je een infectie op kunt lopen).
• Overdraagbaarheid: heb je seks gehad met een andere vrouw? De bacterie kan worden overgedragen door elkaar te vingeren, of te scharen, bijvoorbeeld.
• Verzwakt immuunsysteem: Je lichaam kan zelf het gevecht niet aangaan met indringertjes.
• Speeksel: bacteriën en suikers in speeksel (ook dat van jezelf) verstoren het evenwicht.
• Rolstoel / veel zitten: Langdurig zitten zorgt voor verandering in temperatuur, het slecht kunnen afvoeren van zweet en vormt dus een ideale broeikas voor schimmels.

De oorzaak is meestal echter totaal onduidelijk, of een combinatie van omstandigheden.

Kan ik dan helemaal geen schimmelinfectie krijgen van glijmiddel?

Dat is ook weer niet waar. Sommige glijmiddelen bevatten andere ingrediënten, die een schimmelinfectie kunnen veroorzaken. De meeste glijmiddelen bevatten meer dan 10 verschillende grondstoffen, zoals geur-, kleur- en smaakstoffen, conserveringsmiddelen en soms zelfs suiker. Zo kan een afwijkende zuurgraad (de pH-waarde) van sommige glijmiddelen tot problemen leiden.

Ook kan het zijn dat bij het aanbrengen van een glijmiddel het wordt besmet met bacteriën, bijvoorbeeld als die al op je hand zaten. Was daarom vooraf je handen, of veeg ze af aan een (desinfecterend) doekje. Neem om die reden ook een glijmiddel van een betrouwbaar merk en met een goed doseersysteem (zoals een pompje). Wellicht is het ook een goed idee om een glijmiddel niet meer te gebruiken als het al een tijdje (langer dan drie maanden) open heeft gestaan. Bacteriën kunnen vanaf je handen in het potje terecht zijn gekomen en zich daar hebben vermenigvuldigd. Bedenk dat cosmetica en glijmiddelen ook kunnen bederven. Bewaar je glijmiddel op waterbasis altijd op een droge, donkere, liefst een beetje koele plek (dus niet in de badkamer).

Twijfel? Gebruik glijmiddel zonder glycerine

Het gevaar op een schimmelinfectie door glycerine in glijmiddel is kleiner dan door andere oorzaken. Twijfel je echter nog steeds? Neem dan geen risico. Zeker als je regelmatig last hebt van een schimmelinfectie, kun je het zekere voor het onzekere nemen. Er zijn verschillende glijmiddelen in de handel die glycerine of glycerol vrij zijn.

Glijmiddel op siliconenbasis is altijd glycerine-vrij. Als je het wilt gebruiken met een condoom of samen met een siliconen seksspeeltje, let dan even op dat niet alle siliconen glijmiddelen hiervoor geschikt zijn. Wij adviseren Pjur Med Premium Glide.

Er zijn ook hele goede glijmiddelen op waterbasis die vrij zijn van glycerine en – misschien nog wel belangrijker – parabenen of andere conserveringsmiddelen. Een uitstekend glijmiddel dat speciaal is ontwikkeld voor vrouwen die gevoelig zijn voor infecties is Pjur Woman Nude.

Wat te doen als je een vaginale schimmelinfectie hebt?

Een vaginale schimmel is niet ernstig. Heb je last van jeuk, witte, soms brokkelig-yoghurtachtige vaginale afscheiding zonder geur, een rood, gezwollen en pijnlijk slijmvlies van de vagina, of pijn of een branderig gevoel bij het plassen of vrijen? Dan kan het zijn dat je een schimmelinfectie hebt.

Probeer het natuurlijke evenwicht van het vaginale slijmvlies zo weinig mogelijk te verstoren. Probeer niet de vagina (je binnenste) te reinigen met zeep of spoelingen zoals tea-tree olie, of probiotica. Vermijd seks als de vagina droog of geïrriteerd is. Een schimmelinfectie kan vanzelf overgaan, maar we adviseren je om altijd de huisarts te raadplegen.

We zullen de wetgeving op dit vlak nauwlettend in de gaten houden en het artikel blijven aanpassen als daar aanleiding toe is.