monochrome photography of a chimpanzee — Photo by Ishara Kasthuriarachchi on Pexels.com

Wij mensen vinden onszelf maar een speciaal ras. We voelen ons verheven boven dieren, omdat de evolutie andere plannen met ons had. Toch komen onze genen voor ongeveer 90% overeen met die van chimpansees (en de rest schijnt van varkens te komen, no joke). En dus kunnen we veel over onszelf leren als we wat meer weten van onze mede planeetbewoners.

De eeuwenoude vraag

En dus stellen we ons de vraag: “Als dieren als beesten tekeer gaan, hebben ze dan ook een happy ending?”

Het is een beetje moeilijk te zeggen, eigenlijk. Het korte antwoord is dat we niet veel weten over orgasmes bij andere soorten. In feite zijn wetenschappers nog steeds de functie voor de evolutie van het vrouwelijk orgasme bij de mens aan het bestuderen. Dieren kunnen ons niet vertellen of ze een orgasme hebben gehad. En dus weten we ook niet wat voor ervaring dat voor hen is. Gemakshalve gaan we er maar van uit dat als een mannetje een zaadlozing heeft, dat ook betekent dat hij een orgasme heeft gehad. Hoewel dat niet noodzakelijkerwijs zo hoeft te zijn, gaan die dingen wel hand in hand (of klauw, of poot, of vin?). Maar de kwestie van het vrouwelijke orgasme is fel bevochten, ook al hebben alle vrouwelijke zoogdieren een clitoris .

Primaten

Wetenschappers kunnen het orgasme bij dieren (vooral bij primaten) afleiden uit het waarnemen van fysiologische of gedragsmatige aspecten, zoals spiersamentrekkingen of veranderingen in vocalisatie . Studies van orgasmes bij primaten worden vaak gedaan op makaken, een soort apen, omdat ze genetisch gelijkwaardig zijn aan mensen en vergelijkbare voortplantingsorganen hebben. Volgens Alfonso Troisi, een klinisch psychiater in Rome die het vrouwelijke orgasme onderzocht bij Japanse makaken, zijn ze makkelijker om te bestuderen in het lab dan gorilla’s of chimpansees . Makaken hebben de neiging om langer te copuleren dan andere soorten primaten, zoals gorilla’s. Dat is een bonus als je probeert hun paringsgedrag te observeren.

In het lab is het, door kunstmatige stimulatie, mogelijk om een orgasme te veroorzaken bij vrouwtjes van vrijwel elke soort primaten . Uit een studie uit 1998 blijkt dat onder specifieke omstandigheden, niet-menselijke primaat vrouwen een orgasme kunnen ervaren. Alleen waren de reactie en de snelheid waarmee wel variabel.

Bij het Instituut voor Primate Studies in Norman, Oklahoma is vastgesteld dat de vrouwelijke chimpansee de meeste, zo niet alle, symptomen van seksuele opwinding en een orgasme vertoonden, die zich ook voordoen bij vrouwen (onder andere vochtige afscheiding, een gezwollen clitoris, verdikking van de weefsels van de vagina, hyperventilatie, onvrijwillige spiersamentrekkingen, geklemde gezichtsuitdrukkingen, en een hijgend stemgeluid). De onderzoekers stimuleerden de vrouwelijke chimpansees met de hand (wat ongetwijfelt tot de nodige grappen op feestjes heeft geleid).

Antropoloog Suzanne Chevalier – Skolnikoff van de Stanford University deed in 1974 onderzoek naar homoseksuele ontmoetingen tussen vrouwelijke stumptail makaken. Daar bleek ook uit dat de vrouwtjes alle verschijnselen van een orgasme vertonen.

En de rest van het dierenrijk?

Dus, als het gaat om primaten,lijken orgasmes zeker voor te komen . Hoe zit het dan met de rest van het dierenrijk ?

Of het voelt als een menselijk orgasme weten we niet, maar het uiterlijk gedrag bij een roodbil buffelwever lijkt er in ieder geval wel op. Dit is de enige vogelsoort die we kennen, waarbij het vrouwtje orgasme-achtig gedrag vertoont. Tim Birkhead, een professor van het Department of Animal and Plant Sciences Universiteit van Sheffield heeft jarenlang geprobeerd om de vogels te observeren. De buffelwever, een inwoner van Afrika bezuiden de Sahara, heeft een neppenis. Deze penis heeft geen zaadleider en kan niet stijf worden, maar toen Birkhead en zijn collega’s de vogel handmatig stimuleerden, had de vogel iets wat leek op een orgasme. De vogel huivert met zijn vleugels en balt zijn voeten als hij ejaculeert.

En wat te denken van dolfijnen, alom aangeprezen als de enige andere soort (naast de mens) die seks heeft lauter en alleen voor het plezier? Allereerst beschrijft Daniel Bergner in zijn boek ‘What Women Want’ dat dieren geen seks hebben om voort te planten, maar omdat het een lekker gevoel geeft. Orgasme of niet. De rat denkt niet, “ik wil een baby.” Hij gaat voor een onmiddellijke beloning, voor het plezier. En die bevrediging moet krachtig genoeg zijn om op te wegen tegen de energie en de angst voor letsel door concurrenten of roofdieren. Je zal maar gedood worden terwijl je helemaal opgaat in een wip. Dus moet de bevrediging van seks wel extreem hoog zijn.

Tadamichi Morisaka, een assistent- professor aan de Wildlife Research Center van de Universiteit van Kyoto, zegt dat dolfijnen zich niet bezighouden met masturbatie zonder ejaculatie. Dolfijnen hebben veel seksueel gedrag dat niets te maken heeft met voortpanting, met name tussen mannetjes. We hebben echter geen idee of dolfijnen het orgasme voelen of niet, omdat er geen studie naar de hersenrespons is gemeten tijdens de seksuele activiteit in dolfijnen.

Morisaka werd beroemd doordat hij de eerste spontane zaadlozing die ooit bij een dolfijn was waargenomen te publiceren in een (licht NSFW) video. Spontane ejaculatie is tot nu toe geregistreerd bij slapende ratten, cavia’s, huiskatten, paarden en chimpansees, volgens de studie.

Waarom we zo weinig weten

Er is gewoon weinig geld voor onderzoek naar seksueel gedrag bij dieren. Veldonderzoekers krijgen geen geld en wetenschappers die werken in een lab hebben al gauw te maken met tegenstand van dierenrechtenactivisten.

Je zou verwachten dat het leuk is om dergelijk onderzoek te doen, maar wetenschappelijk onderzoek naar de detaillering van orgasmes bij dieren lijkt uit de mode te zijn gegaan. De jaren ’70 en ’80 waren de gouden jaren voor onderzoek op primaten en dierlijke ethologie. Daarnaast is dit het tijdperk van de neurowetenschappen en moleculaire genetica. Weinig mensen willen betalen voor gedragsobservatie.

Het vasthaken van apen in een harnas-achtig ding en hen stimuleren met een siliconen dildo, bijvoorbeeld, krijg je tegenwoordig niet meer zo makkelijk goedgekeurd. Dierproeven, dat kan echt niet meer. Mensen kun je vrijwillig wel in een MRI-scanner tot een orgasme brengen. Dat kun je met dieren nu niet meer doen. Dus is er nog maar één mogelijkheid, en dat is achter ze aan rennen in de vrije natuur met een beslagen verrekijker.

Al is het waarschijnlijk dat de meeste niet-menselijke primaten het vermogen hebben om een orgasme te krijgen, we kunnen niet echt zeker weten of het analoog is aan de beleving van het menselijke ras.