Bij de Late Night Show van Humberto Tan werd vooral gegniffeld en gegrinnikt toen arts en onderzoeker Michelle Rietbergen kwam vertellen over wat werd aangekondigd als ‘de gevaren van orale seks’ (gniffel). Het is al langer bekend dat orale seks kan leiden tot keelkanker, getuige de openhartige verklaring van Michael Douglas een jaar geleden. Maar wat is er nu precies aan de hand? Waarom nu al deze aandacht?

HPV

Het humaan papillomavirus (HPV) is procentueel steeds vaker de veroorzaker van keelkanker. Het aandeel van door HPV veroorzaakte keelkanker in Nederland is de afgelopen twintig jaar verzesvoudigd. Dat blijkt uit het onderzoek van Rietbergen, die daarmee promoveerde aan het VUmc.

Papillomavirussen kunnen abnormale celgroei van huid en slijmvliezen teweegbrengen en zijn de veroorzakers van. HPV wordt overgedragen door seksueel contact en kan bij vrouwen leiden tot baarmoederhalskanker, maar veroorzaakt dus ook andere kankersoorten, onder meer in de keel. Veel wisselende sekspartners en orale seks zijn risicofactoren voor HPV-keelkanker.

Het menselijk lichaam is in staat om virussen op te ruimen. Dat gebeurt in de meeste gevallen ook met het HPV.

De overdracht van het HPV gebeurt door geslachtsverkeer van de man op de vrouw, maar dus ook door orale seks van de vrouw op de man (het onderzoek maakt geen melding van overdracht tussen mannen). Toch is er technisch gezien geen sprake van een SOA omdat het een virus betreft (net zo min als griep geen SOA is).

De cijfers

‘Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen ook leiden tot keelkanker, maar nu blijkt dat van alle keelkankergevallen – 550 per jaar in Nederland – ruim 30 procent door het humaan papillomavirus wordt veroorzaakt. Dat was in 1990 nog maar 5 procent. Rietbergen heeft geen wetenschappelijke verklaring voor de toename,  maar zegt dat de stijging mogelijk zou kunnen komen door een toename in het aantal sekspartners. Een andere oorzaak zou van statistische aard kunnen zijn. Het aantal keelkankergevallen door roken neemt namelijk drastisch af, waardoor procentueel het aantal HPV gerelateerde gevallen toenemen.

Naar schatting raakt 80% van alle seksueel actieve vrouwen in Nederland tijdens haar leven besmet met het HPV. In een bijzonder klein percentage leidt dat tot baarmoederhalskanker (ongeveer 650 gevallen per jaar).

Het risico op baarmoederhalskanker en keelkanker door HPV is dus erg klein, gegeven het feit dat bijna iedere volwassene besmet is en er toch ‘maar’ een beperkt aantal gevallen van kanker worden geconstateerd per jaar. Verder is de behandeling van kanker door HPV eenvoudiger en succesvoller dan andere vormen van (keel)kanker.

Moet je maatregelen nemen?

Rietbergen roept op tot vaccinatie tegen HPV bij vrouwen. Sinds enkele jaren worden meisjes van 12 opgeroepen zich preventief te laten vaccineren. Slechts 60% van de meisjes (of hun moeders) geeft hieraan gehoor. Ook meedoen aan de vijfjaarlijkse bevolkingsonderzoeken voor vrouwen van 30 tot 60 kan helpen om het virus te bestrijden.

Je krijgt het virus door te vrijen met iemand die besmet is. Het virus zit op en rond de penis of de vagina. Tijdens vrijen kan het virus ook op andere plekken komen. Bijvoorbeeld aan de handen en in de mond. Je kunt dus niet voorkomen dat je besmet raakt (net zo min dat je kunt voorkomen dat je de griep krijgt). Je kunt de kans wel een stuk kleiner maken door een condoom te gebruiken. De kans dat je besmet raakt bij het vrijen is dan 70% kleiner.